Vaak hoor je de docent tegen de leerling zeggen: "Denk eens beter na.." Maar daar zit juist dan ook de oplossing. Door beter na te denken kunnen we inderdaad kritischer en meer analytisch denken en door creativiteit zaken oplossen, maar als het onderwijs het gereedschap niet aanbiedt waardoor dat denken beter verloopt, wordt het een lastige zaak. Met recht zullen bedrijven zich afvragen waarom deze competentie zo slecht ontwikkeld is. Dat geldt overigens ook voor het adequaat kunnen communiceren. Als het onderwijs zich blijft beperken tot reproductief gedrag en niet handvaten aanreikt om creatief en oplossend bezig te zijn en de leerling communicatief sterker te maken, wordt er door het bedrijfsleven vergeefs een beroep gedaan op een competentie die naar mijn mening niet of niet voldoende wordt aangeleerd. Het belang van denkvaardigheden is duidelijk voor mij. Gough (1991) zegt dat denkvaardigheid misschien wel in deze 21st eeuw de meest belangrijke vaardigheid is. Belangrijk om de razendsnelle veranderende wereld nog aan te kunnen. Als je bedenkt dat denken gezien wordt als een vaardigheid, dan mag je ook aannemen dat het geleerd kan worden. Onderzoek (Higgins et al, 2004) toont aan hoe krachtig deze denkvaardighedenmethoden zijn en hoe leerlingen sterk verbeteren in hun mentale en cognitieve prestaties.
Lodewijk Asscher hield in september 2014 tijdens het SWZ congres te Den Haag een toespraak aangaande de verregaande robotisering van de maatschappij. Ook hij refereerde daarin dat een grote dosis oplossend, kritisch en communicatief vermogen competenties zijn die hoogst noodzakelijk blijken voor de werknemer van de 21e eeuw. In het Brabants Dagblad van 11 oktober staat een mooi interview met de toenmalige staatssecretaris Sander Dekker. Ook hij benadrukt de importantie van aandacht voor denken in een snel veranderende wereld. “De maatschappij verandert zo snel. Daarom is er meer vraag naar generieke vaardigheden zoals samenwerken, creativiteit, kritisch denken, communiceren “, somt Joke Voogt (UVA) de 21st century skills op.
En juist daar voorziet het internationale project Pass2work in. Het biedt immers de kans om programma’s en/of interventies te bedenken, die experimenteel in te zetten en door gedegen onderzoek te kijken of deze programma’s een significante verbetering opleveren. Samen met Ondernemend Onderwijs, gemeente ’s-Hertogenbosch, Fontys Hogeschool, Avans Hogeschool, Rodenborch college en bedrijven heeft de Bossche vakschool dit project omarmt.
Overigens vindt het ministerie van OC&W dat ook want zo staat er in Bijlage II regeling examenprogramma’s van het voortgezet onderwijs (OC&W, 2011) examenprogramma VMBO preambule te lezen, dat er expliciet aandacht besteed dient te worden aan eerder genoemde competenties.
De aangeleerde denkvaardigheid (future skill) beperkt zich overigens niet uitsluitend en alleen voor dat moment waarop het wordt aangeboden, maar er vindt ook transfer plaats (Van Kessel, 2008) naar andere gebieden. Wat mij betreft dus alle reden om de leerling voor te bereiden op een toekomst waarbij internet en de social media een mogelijk even grote impact hebben op de maatschappij als destijds de uitvinding van de boekdrukkunst.
Op de Bossche vakschool is gekozen om een viertal competenties aan te pakken. Twee daarvan probeer ik in de bovenbouw van de school te verbeteren tijdens de lessen Maatschappijleer. Kritisch en analytisch denken is de eerste. Om die te verbeteren is gekozen voor het CoRT programma van De Bono. Elke week wordt er een nieuwe Thinking Tool aangeleerd en met behulp van verschillende werkvormen toegepast. Aanvankelijk met fictieve situaties, daarna al snel met echte, realistische voorbeelden.
De tweede competentie die ik tracht te verbeteren is het communiceren. Daarvoor wordt het debat als middel ingezet. Het spreekt vanzelf, dat op die momenten de aangeleerde tools worden ingezet. De docent, maar ook gastsprekers en leerlingen zelf leiden de debatten binnen de afgesproken en aangeleerde structuur. Tegelijkertijd krijgen de leerlingen talloze andere communicatieve opdrachten. Zo leren ze het ontvangen, aankondigen en interviewen van verschillende gastsprekers, waaronder Marco Kroon, gastspreker met als thema Vrede en Veiligheid en vertegenwoordigers van Amnesty International.
Kortom, de Bossche vakschool probeert door het experimenteren met dergelijke methodes de leerling voor te bereiden op zijn toekomst binnen het bedrijfsleven. En mocht het Pass2work project succesvol blijken te zijn, zal de Bossche vakschool niet schromen het te implementeren in het curriculum van de school. Succesvol zijn we, wanneer de werkgevers van de verschillende bedrijven op termijn zullen vaststellen dat deze leerlingen kritisch, oplossend en analytisch kunnen denken en uitstekend kunnen communiceren.
Drs. P.A.H. van Kessel
Docent Bossche vakschool.
